GİRİŞ

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 9. maddesi uyarınca “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.” Türkiye’de yargının dört kolu bulunmaktadır. Bunlar aşağıda tablo halinde gösterilmiştir.

Yukarıda gösterilen yargı kollarından Anayasa yargısı tek bir mahkemeden oluşmaktadır. Bu mahkeme Anayasa Mahkemesi’dir. Uyuşmazlık yargısı da tıpkı Anayasa yargısı gibi tek bir mahkemeden oluşmaktadır ve bu mahkeme Uyuşmazlık Mahkemesi’dir. Anayasa Mahkemesi ve Uyuşmazlık Mahkemesi yüksek mahkeme statüsündeki mahkemelerdir. Bu da demek oluyor ki bu mahkemelerin verdikleri kararlar kesindir.

Bu çalışmamızda üzerinde duracağımız adli ve idari yargı kolları, Anayasa ve Uyuşmazlık yargısına göre farklılık göstererek üç dereceli olarak teşekkül ederler. Adli yargının en üst derece mahkemesi Yargıtay, idari yargının ise Danıştay’dır. Yargıtay ve Danıştay da yüksek mahkeme statüsündelerdir.

Adli yargıda hakimlik ve savcılık mesleklerini icra etmek isteyenler Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’na girerler. İdari yargıda ise, savcılık makamı aktif bir rol almaz. İdari yargıda hakimlik mesleğini icra etmek isteyenler ise İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girerler.

Bu çalışmamızda özellikle bu iki sınava odaklanacak ve bu sınava dair merak edilenleri cevaplamaya çalışacağız.

1) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nın amaçları nelerdir?

Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’nın amacı, Türk yargı sisteminde hâkim ve savcı olarak görev almak isteyen adayların niteliklerini değerlendirmek ve en uygun adayları seçmektir. Bu sınav, adli yargı alanında görev yapmak üzere sınava giren adayların hakimlik ve savcılık meslekleri için gerekli görülen bilgi, beceri ve yetkinliklere sahip olup olmadığını ölçmeyi amaçlar.

İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nın amacı ise, Türk yargı sisteminin idari yargı kolunda hakimlik mesleğini icra etmek isteyen adayların bu meslek için aranan bilgi, beceri ve yetkinliklere sahip olup olmadığını ölçmektir.

Anlaşılacağı üzere iki sınavın amaçları birbirine benzerdir. Aralarındaki fark temel olarak ilgili oldukları yargı koludur. İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nın savcılık mesleği açısından herhangi bir değerlendirme yapmıyor olması da önemli bir fark olarak karşımıza çıkmaktadır.

2) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na kimler girebilir?

Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’na, adli yargıda hakimlik ve savcılık mesleğini icra etmek isteyenler; İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na ise idari yargıda hakimlik mesleğini icra etmek isteyenler gireceklerdir. Ancak bu sınavlara girmenin belli başlı şartları bulunmaktadır. Bu şartlar 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’nun 8. maddesinde sayılmıştır.

Hakimler ve Savcılar Kanunu’nun 8. maddesine göre hâkim ve savcı yardımcılığına atanabilmek için:

1. a) Türk vatandaşı olmak,
2. b) Giriş sınavının yapıldığı yılın ocak ayının birinci günü itibarıyla otuz beş yaşını doldurmamış olmak.
3. c) Adli yargı hâkim ve savcı yardımcıları için; hukuk fakültesinden mezun olmak veya yabancı bir hukuk fakültesini bitirip de Türkiye‘deki hukuk fakülteleri programlarına göre eksik kalan derslerden sınava girip başarı belgesi almış bulunmak,

  İdarî yargı hâkim yardımcıları için; hukuk fakültesinden mezun olmak veya yabancı bir hukuk fakültesini bitirip de Türkiye’de hukuk fakülteleri programlarına göre eksik kalan derslerden sınava girip başarı belgesi almış bulunmak, hukuk fakültesinden mezun olanlar dışından alınacak hâkim yardımcıları bakımından, her dönemde alınacak hâkim yardımcısı sayısının yüzde yirmisini geçmemek üzere, hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanlarında en az dört yıllık yüksek öğrenim yapmış veya bunlara denkliği kabul edilmiş yabancı öğretim kurumlarından mezun olmak,

1. d) Kamu haklarından yasaklı olmamak,
2. e) Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı veya İdari Yargı Ön Sınavı’nda başarılı olmak,
3. f) Askerlik durumu itibariyle askerlikle ilgisi bulunmamak veya muvazzaflık hizmetini yapmış yahut ertelenmiş veya yedeğe geçirilmiş olmak,
4. g) Hakimlik ve savcılık görevlerini sürekli olarak yurdun her yerinde yapmasına engel olabilecek vücut ve akıl hastalığı veya engelliliği bulunmamak,
5. h) Taksirli suçlar hariç olmak üzere,üç aydan fazla hapis veya affa uğramış olsa bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı bir suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak veya bu suçlardan veya taksirli suçlar hariç olmak üzere üç aydan fazla hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren bir fiilden dolayı soruşturma veya kovuşturma altında olmamak.
6. I) Yazılı yarışma sınavı ile mülakatta başarı göstermek,
7. j) Hakimlik ve savcılık mesleğine yakışmayacak tutum ve davranışlarda bulunmamış olmak,
8. k)Avukatlık mesleğinden hâkim ve savcı yardımcılığına geçmek isteyenler için; yukarıdaki (ı) bendi hariç diğer şartları taşımakla birlikte, mesleklerinde fiilen en az üç yıl çalışmış, giriş sınavının yapıldığı yılın ocak ayının birinci günü itibariyle kırk beş yaşını doldurmamış ve kendi aralarında yapılacak olan yazılı yarışma sınavında ve mülâkatta başarılı olmak,

şarttır.

Anlaşılacağı üzere Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’na girmek için adayların (a), (b), (d), (f), (g), (h), (I) ve (j) bentlerinde sayılan şartlarla beraber, (c) bendinin 1. cümlesini ve (e) bendinde belirtilen Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavını geçme şartlarını da sağlamaları gerekmektedir.

İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı sınavına girmek isteyen adayların ise (a), (b), (d), (f), (g), (h), (I) ve (j) bentlerinde sayılan şartlarla beraber, (c) bendinin 2. cümlesini ve (e) bendinde belirtilen sınavlardan birini geçme şartını sağlamaları gerekmektedir.

  3) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı hangi kurum veya kurumlar tarafından gerçekleştirilir?

  2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’na göre Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı, Adalet Bakanlığı ile imzalanacak protokole göre Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılır.

  4) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na nasıl başvuru yapılır?

  2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’na göre, Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na başvuruya dair bilgiler ve sınava ilişkin hususların yer aldığı duyuru, müracaat süresinin bitiminden en az on beş gün önce Türkiye genelinde günlük yayımlanan tirajı en yüksek beş gazeteden birinde bir defa ve ayrıca Adalet Bakanlığı internet sitesinde ilan olunur.

05/11/2024 tarihinde Adalet Bakanlığı tarafından yapılan ilana göre, adaylar başvurularını bireysel olarak internet aracılığıyla (ÖSYM’nin https://ais.osym.gov.tr internet adresinden T.C. Kimlik Numaraları ve aday şifreleriyle) veya mobil uygulamalarından veya diledikleri bir Başvuru Merkezinden yapacaklar ve sınav ücretini yatırarak başvurularını tamamlayacaklardır.

Anlaşılacağı üzere başvuru tarihleri ve başvuru şekli ile ilgili Adalet Bakanlığı’nın internet sitesinde yapacağı ilanlar takip edilmelidir.

  5) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı ne sıklıkla gerçekleştirilir?

  Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nın ne sıklıkla yapılacağına dair kanunda bir hüküm bulunmamaktadır. Bu sınavların yapılma tarihleri Adalet Bakanlığı’nca yapılan duyurularla adaylara bildirilir. Geçmişten günümüze bu sınavların yıl içerisinde bir veya iki kez yapıldığı görülmektedir.

  6) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na kaç kez girilebilir?

  Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na kaç kez girilebileceğine dair bir üst sınır mevzuatta belirlenmemiştir. Dolayısıyla adaylar birden fazla kez bu sınavlara girebilirler. Ancak yaş ile ilgili sınırlamalara dikkat edilmesi gerekmektedir.

  7) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girmeden önce girilmesi gereken başka sınavlar var mıdır?

2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu 8/1’in (e) bendinde yer aldığı üzere hâkim ve savcı yardımcılığına atanabilmek için Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı veya İdari Yargı Ön Sınavı’nda başarılı olmak gerekmektedir.

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı’na 24 Ekim 2019 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a göre 24 Ekim 2019 tarihi sonrasında hukuk fakültelerine kaydolan ve 31 Mart 2024 tarihinden sonra mezun olan öğrenciler girmektedirler. Bu sınava hukuk fakültesinden mezun olanlar ile birlikte yabancı bir hukuk fakültesini bitirip de Türkiye’deki hukuk fakülteleri programlarına göre eksik kalan derslerden sınava girip başarılı olmak suretiyle denklik belgesi almış bulunanlar da gireceklerdir.

Bu sınavı başarıyla geçen hukuk fakültesi öğrencileri, Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girebileceklerdir.

7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a göre İdari Yargı Ön Sınavı’na, hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanlarında en az dört yıllık yükseköğrenim yapmış veya bunlara denkliği kabul edilmiş yabancı öğretim kurumlarına 24 Ekim 2019 tarihinden sonra kayıt olup, 31 Mart 2024 tarihinden sonra mezun olanlar girebilir.

İdari Yargı Ön Sınavı’nı başarıyla geçenler, sonrasında İdari Yargı Hakimlik Yardımcılığı Sınavı’na girebilirler. Bu kişiler Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’na girme hakkına sahip değillerdir. Bu sınava girmek için hukuk fakültesi mezunu olmak gerekir.

  8) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nda kaç adet soru bulunur?

Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’na girecek adaylara ve İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girecek adaylara sorulacak toplam soru sayısı yüz adet olarak belirlenmiştir. Ancak bu iki sınavın muhtevasında yer alan ders kapsamları birbiriyle tamamen örtüşmemektedir.

  9) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı kapsamında sorumlu olunan dersler nelerdir?

  2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’na göre Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı; Türkçe, matematik, Türk kültür ve medeniyetleri, Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi ve temel yurttaşlık bilgisi sorularından oluşan genel yetenek ve genel kültür konuları ile,

1. a) Adlî yargıda; anayasa hukuku, medenî hukuk, borçlar hukuku, hukuk yargılama usulü, ticaret hukuku, iş hukuku, icra ve iflâs hukuku, ceza hukuku, ceza yargılama usulü, idarî yargılama usulü, idare hukuku ve milletlerarası hukuk-milletlerarası özel hukuk,^[18]
2. b) İdarî yargıda; anayasa hukuku, idare hukuku, idarî yargılama usulü, hukuk yargılama usulü, borçlar hukuku (genel hükümler), medenî hukuk, ceza hukuku (genel hükümler), vergi hukuku, vergi usul hukuku, maliye-ekonomi, ticari işletme-şirketler hukuku ve milletlerarası hukuk-milletlerarası özel hukuk,

konularını kapsayan alan bilgisi sorularından yapılır.

Yukarıdaki tablodan anlaşılacağı üzere Anayasa Hukuku, İdare Hukuku, İdarî Yargılama Usulü, Hukuk Yargılama Usulü, Medeni Hukuk ve Milletlerarası Hukuk-Milletlerarası Özel Hukuk dersleri ortak alan bilgisi testi olarak sınavlarda yer almaktadır.

  10) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nda sorumlu olunan derslerin soru dağılımları ne şekildedir?

  Hem Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı’nda hem de İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nda adaylara sorulacak soru sayısının yüz adet olduğundan bahsetmiştik. Bu yüz sorunun dersler arasında nasıl paylaştırılacağı çokça merak edilen bir husustur.

05/11/2024 tarihinde Adalet Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde yayımlanan ‘’Adlî Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı, İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı ve Avukatlık Mesleğinden Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığına İlişkin Sınav İlanı’’na göre, çalışma konumuz olan sınavlardaki derslere göre soru dağılımı aşağıdaki gibidir.

Yukarıdaki tablodan anlaşılacağı üzere genel yetenek ve genel kültür testi otuz sorudan, ortak alan bilgisi testi otuz beş sorudan, adli yargı testi otuz beş sorudan ve idari yargı testi otuz beş sorudan oluşmaktadır.

  11) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’ndan başarıyla geçmek için kaç puan almak gerekir?

2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’na göre, Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’ndan başarılı olanlar mülakata çağırılırlar. Mülakata çağırılacak aday sayısı ‘’sınav ilânında belirtilen kadro sayısının bir katı fazlası’’ olarak belirlenir. Bu kişiler yazılı sınavda yüz üzerinden yetmiş puan almış kişilerdir. En yüksek puan alandan başlayarak sınav ilanında belirtilen kadro sayısının bir katı fazlası mülakata çağırılır. Bu şekilde çağrılan en düşük puana sahip adayla aynı puanı alanlar da mülakata alınır. Örneğin sınav ilânında belirtilen kadro sayısı bin kişi ise, yetmiş puandan fazla alan ilk iki bin kişi mülakata çağırılır. Eğer iki bininci kişiden sonra gelenler onunla aynı puanda iseler, onlar da mülakata çağırılır. Son olarak belirtmemiz gerekir ki, başarılı olanların sayısı, ilan edilen kadronun bir katı fazlasının altında kalırsa sadece başarılı olanlar mülakata çağrılır.

  12) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nda mezuniyet not ortalamasının herhangi bir etkisi var mıdır?

  Mezuniyet not ortalamasının, Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı veya İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nın sonucuna herhangi bir etkisi yoktur. Adayların alacakları sonuçlar yalnızca bu sınavlardaki performansları ile şekillenir.

  13) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girmek için bir yaş sınırı var mıdır?

2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu m. 8/1’in (b) bendine göre giriş sınavının yapıldığı yılın ocak ayının birinci günü itibarıyla otuz beş yaşını doldurmamış olmak, hâkim ve savcı yardımcılarının nitelikleri arasındadır.

Anlaşılacağı üzere Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girmek isteyen adaylar, sınavın yapıldığı yılın ocak ayının birinci günü itibariyle otuz beş yaşını doldurmamış olmak zorundalardır. Örnek vermek gerekirse, doğum günü 01/07/2000 olan bir aday, 2035 yılında yapılacak olan bir Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’na girebilecektir çünkü bu aday sınavın yapıldığı yılın ilk gününde henüz otuz beş yaşını doldurmamıştır. Ancak bu aday 2036 yılında yapılacak sınavlara yaş şartını sağlamayacağı için giremeyecektir.

  14) Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı ile İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nın öncesinde veya sonrasında herhangi bir mülakat uygulanıyor mu?

  Adli Yargı Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Sınavı veya İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı’nı başarıyla geçen adaylar mülakata çağırılırlar. 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’na göre mülakat Kurulu; Adalet Bakanı’nın görevlendireceği bakan yardımcısı başkanlığında, Teftiş Kurulu Başkanı, Ceza İşleri, Hukuk İşleri ve Personel Genel Müdürleri ile Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreteri ve Türkiye Adalet Akademisi Danışma Kurulu’ndan seçilen bir kişi olmak üzere toplam yedi üyeden oluşur.

Sınavı başarıyla geçen adaylara yapılacak mülakatta adayların;

1. a) Muhakeme gücü,
2. b) Bir konuyu kavrayıp özetleme ve ifade yeteneği,
3. c) Genel ve fizikî görünümünün, davranış ve tepkilerinin mesleğe uygunluğu ve liyakati,
4. d) Yetenek ve kültürü,
5. e) Çağdaş bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı,

puan vermek suretiyle değerlendirilir.

Mülâkatta, yukarıdaki özelliklerden her biri, yirmişer puan üzerinden değerlendirilir. Mülakat Kurulu’nun her bir üyesi tarafından verilen puanlar ayrı ayrı tutanağa geçirilir. Başarılı sayılmak için, üyelerin yüz tam puan üzerinden verdikleri notların aritmetik ortalamasının en az yetmiş olması şarttır.

Hazırlayan: Emir DEMİR